Nghề làm gốm truyền thống Kim Lan: Hồi sinh từ hồn đất, lửa và thời gian

Tồn tại suốt hơn 1.000 năm bên dòng sông Hồng, nghề làm gốm truyền thống ở làng Kim Lan (Gia Lâm, Hà Nội) không chỉ là di sản văn hóa quý báu mà còn là minh chứng sống động cho sức sống bền bỉ của làng nghề Việt. Sau nhiều thăng trầm, Kim Lan đang dần hồi sinh mạnh mẽ, kết hợp giữa tinh hoa xưa cũ và đổi mới hiện đại, khẳng định vị thế trên bản đồ gốm sứ Việt Nam.

1. Lịch sử ngàn năm của nghề làm gốm truyền thống Kim Lan

Từ thế kỷ VIII, Kim Lan đã nổi danh là trung tâm nghề làm gốm truyền thống gắn liền với sự phát triển của kinh thành Thăng Long. Sản phẩm gốm nơi đây từng được xuất khẩu ra nước ngoài, phản ánh trình độ thủ công cao cấp của người Việt xưa. Tuy nhiên, đến cuối thế kỷ XVIII, do biến động kinh tế – xã hội, làng nghề mai một dần.

Nghề làm gốm truyền thống Kim Lan có từ lâu đời

Phải đến đầu thập niên 1990, Kim Lan mới khôi phục lại sản xuất. Dù gặp khó khăn về vốn, kỹ thuật, thị trường…, nhưng với lòng yêu nghề và tinh thần gìn giữ di sản, người dân Kim Lan đã từng bước đưa làng nghề trở lại guồng quay phát triển.

2. Hiện đại hóa sản xuất để giữ lửa nghề làm gốm truyền thống

Nhằm thích nghi với thị trường và môi trường, các hộ sản xuất gốm tại Kim Lan đã mạnh dạn chuyển đổi công nghệ, sử dụng lò gas thay cho lò than truyền thống. Giải pháp này giúp giảm chi phí nhân công, hạn chế ô nhiễm, đồng thời tăng hiệu quả sản xuất mà vẫn giữ được hồn cốt của nghề làm gốm truyền thống.

Dù một số công đoạn được cơ giới hóa, nhưng các nghệ nhân vẫn duy trì kỹ thuật chế tác thủ công: từ nhào nặn đất sét bằng tay, tạo hình trên bàn xoay, đến quy trình nung lửa tỉ mỉ. Chính sự kết hợp giữa cổ truyền và đổi mới này làm nên nét riêng của gốm Kim Lan – bền chắc, đẹp tự nhiên và mang giá trị nghệ thuật cao.

3. Đa dạng hóa sản phẩm để nâng tầm nghề làm gốm truyền thống

Gốm Kim Lan ngày nay không chỉ dừng lại ở đồ gia dụng mà đã mở rộng sang nhiều dòng sản phẩm:

• Đồ thờ cúng: lư hương, chân đèn, tượng – mang đậm yếu tố tâm linh, tinh xảo và linh thiêng.
• Gốm trang trí: bình, tranh gốm – thể hiện giá trị nghệ thuật, phù hợp với không gian hiện đại.
• Gốm xây dựng: ngói, gạch, con tiện – phục vụ nhu cầu kiến trúc truyền thống và hiện đại.

Đặc biệt, nhiều cơ sở đã đưa sản phẩm gốm lên sàn thương mại điện tử, giúp nghề làm gốm truyền thống tiếp cận rộng rãi hơn với người tiêu dùng cả trong nước và quốc tế.

Nam châm thanh TTVM được sử dụng trong ngành sản xuất gốm sứ

Trong hành trình hiện đại hóa làng nghề, Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu Vật tư Máy móc T&T là đơn vị cung cấp thiết bị và vật tư thiết yếu cho các cơ sở gốm sứ trên toàn quốc. Với hơn 16 năm kinh nghiệm, T&T đã góp phần nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm cho nhiều làng nghề như Kim Lan thông qua các giải pháp:

• Băng tải Heesung: giúp vận chuyển nguyên vật liệu và sản phẩm dễ dàng, tiết kiệm sức lao động.
• Thiết bị lọc tách sắt TTVM: bảo vệ thiết bị khỏi tạp chất kim loại trong nguyên liệu đất sét.
• Máy sàng rung TTVM: hỗ trợ làm sạch, phân loại nguyên liệu trước khi đưa vào sản xuất.

T&T không chỉ cung cấp máy móc mà còn đồng hành cùng các làng nghề trong cải tiến công nghệ, tăng khả năng cạnh tranh và quảng bá sản phẩm thủ công Việt Nam ra thế giới.

Việc công nhận nghề làm gốm truyền thống Kim Lan là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2025 là bước ngoặt quan trọng, giúp nâng cao giá trị tinh thần và kinh tế cho cộng đồng. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, cần có sự chung tay của cả hệ thống: chính quyền, doanh nghiệp, nghệ nhân và người dân.

Từ câu chuyện hồi sinh của Kim Lan, có thể thấy rằng: khi truyền thống được gìn giữ đúng cách và kết hợp với đổi mới công nghệ, nghề làm gốm truyền thống không chỉ tồn tại mà còn lan tỏa mạnh mẽ, trở thành biểu tượng văn hóa và nguồn thu bền vững cho cộng đồng.

Nguồn: Kênh 14